محافظ بدن

·         نگاه کلی

·         آشنایی با ساختمان و عملکرد پوست برای درک دقیق بعضی از مطالب ذکر شده در سایت لازم است.

·         اپیدرم یا روپوست

·         لایه بیرونی پوست اپیدرم نام دارد. در قسمت قاعده ای این لایه سلول ها به طور مداوم در حال تقسیم و تکثیر هستند و سلول های تازه ای می سازند که خود به وسیله سلول های تازه تر به بالا و به سطح پوست رانده می شوند و به لایه کراتینی که سطحی ترین قسمت پوست است تبدیل شده و تدریجاً ریزش می کنند.

·         درم یا پوست میانی

·         این لایه در زیر اپیدرم قرار داشته و از آن ضخیم تر است. درم یا میان پوست عمدتا حاوی رشته های الاستین و کلاژن است. همچنین حاوی عروق خونی، اعصاب، ارگانهای حسی، غده های سباسه، غدد عرق و فولیکول مو است.

·         ساب کوتیس یا زیرپوست

·         این لایه در قسمت زیرین درم قرار دارد و حاوی سلول های چربی است.

·         ضخامت پوست

·         ضخامت پوست بین 1 تا 4 میلی متر است که در نقاط مختلف بدن متفاوت است. اپیدرم معمولا نازک است و در پوست پلک نازکتر از جاهای دیگر می باشد و تقریبا 0.1 میلی متر ضخامت دارد. در مناطقی چون کف دست و پا این لایه ضخیم تر و حدود 1 میلی متر است. درم حدود 20 برابر ضخیم تر از اپیدرم است و در ناحیه پشت تقریبا 4-3 میلی متر ضخامت دارد. لایه زیر پوست نیز دارای ضخامت های متفاوت است و در قسمت ران و شکم ضخیم تر و در ناحیه صورت کم ضخامت تر است.

·         عملکرد پوست

·         پوست دارای عملکردهای زیر است :

·         -  محافظت کننده

·         -  منتقل کننده حس

·         -  تنظیم کننده حرارت بدن

·         -  تولید ویتامین D

·         -  دارای نقش در رفتارهای اجتماعی فرد

·         پوست سبب محافظت بدن در برابر آسیب های مکانیکی، سایش و فشار می شود. لایه خاجی پوست از کراتین فشرده است که در برابر سموم شیمیایی و اسیدها مقاومت می کند و همچنین در برابر اثرات اشعه ماورای بنفش خورشید و عوامل عفونت زا مثل باکتریها و قارچ ها از خود مقاومت نشان می دهد. عمل مهم دیگر پوست ممانعت از هدر رفتن آب بدن است. همچنین لایه درم حاوی رشته های عصبی است که حس هایی چون لمس، فشار، درد و حرارت را منتقل می کند. تنظیم حرارت بدن یکی از نقش های دیگر پوست است. با تبخیر آب از سطح پوست و تعریق، دمای بدن کاهش می یابد و همچنین تغییر در میزان جریان خون داخل پوست باعث تغییر دمای بدن می گردد. تولید ویتامین D در پوست با قرار گرفتن در برابر نور خورشید صورت می گیرد. این ویتامین برای تنظیم مقدار کلسیم و رشد استخوانی ضروری است همچنین پوست از طریق رنگ، قوام و بوی خود، پیام ها ی اجتماعی، هیجانی و جنسی را منتقل می کند.

·         لایه اپیدرم

·         این لایه تقریبا از 15 تا 20 طبقه سلولی که به صورت فشرده روی هم قرار گرفته اند تشکیل شده است. اکثر این سلول ها یا کراتینوسیت و یا سلول های سنگفرشی هستند و هر کدام چند هزارم میلیمتر اندازه دارند. همانطور که در شکل دیده می شود تحتانی ترین لایه سلولی لایه بازال یا پایه ای نام دارد. در این لایه است که سلول های تازه اپیدرم ساخته می  شوند. این سلول ها به سمت بالا رانده شده و می ریزند.

·         این امر یک فرآیند مداوم است و بنابراین در هر لحظه پوست ما در حال بازسازی و تازه شدن است. در مسیر حرکت خود این سلول ها کم کم زنده بودن خود را از دست می دهند آب آنها کمتر می شود و حالت خشک و مسطح  پیدا می کنندو وقتی که به سطحی ترین موقعیت برسند مرده اند.

·         کراتینوسیت ها که خارجی ترین لایه اپیدرم یا طبقه شاخی را تشکیل می دهند. سلول های مرده ای هستند که حاوی مقادیر زیادی پروتئین موسوم به کراتین می باشند. از زمان تشکیل یک سلول تازه در لایه بازال تا ریزش ان از سطح پوست در حدود 28 روز طول می کشد لایه کراتینی از سلول های به هم فشرده تشکیل شده و خاصیت محافظت کننده دارد.

·         سایر سلولهای اپیدرم، سلول های لانگرهانس و ملانوسیت

·         علاوه بر کراتینوسیت ها سلول های دیگری در اپیدرم وجود دارند. از جمله سلول های لانگرهانس که در سیستم ایمنی بدن نقش داشته و سلول های ملانوسیت که رنگدانه های پوست موسوم به ملانین را تولید می کنند. ملانین تولید شده به داخل کراتینوسیت ها رانده می شود. در حدود یک دهم سلول های لایه بازال را ملانوسیت ها تشکیل می دهند. اختلاف رنگ پوست در افراد مختلف و نژادهای گوناگون بیشتر به خاطر مقادیر متفاوت ملانین در پوست آنهاست. نور خورشید باعث تحریک پوست برای تولید ملانین می شود.

·         درم یا میان پوست  

·         درم در زیر اپیدرم قرار دارد و از نوعی ماده بی شکل که به منزله سیمانی برای پر کردن فضای بین سلول ها عمل می کند تشکیل شده است. در لابلای این ماده بی شکل عناصر زیر قرار دارند :

·         - سلول های درم

·         - رشته های کلاژن و الاستین

·         - عروق خونی

·         - عصب ها  و ارگان های حسی

·         - غدد سبابه

·         - موها

·         - غدد عرق

·         سلول های اصلی درم شامل فیبروبلاست ها هستند که رشته های کلاژن و ماده بین سلولی را تولید می کنند. سایر سلول های درم شامل لکوسیت ها هستند که مسئول دفاع بر علیه عفونت ها می باشند.

·         کلاژن و الاستین پروتئین هایی به صورت فیبر می باشند که قدرت و خاصیت ارتجاعی پوست را سبب می شوند. در صورت اسیب دیدن این رشته ها مثلا در سنین پیری یا تماس زیاد با  آفتاب پوست شل شده و خاصیت ارتجاعی آن کم می شود و نازک و چروکیده می گردد.

·         غدد سبابه به فولیکول مو اتصال دارند و ترشحات آنها از راه مجرای باریکی به داخل فولیکول می ریزد. این غدد ماده ای چرب به نام سبوم ترشح می کنند که به سطح پوست رسیده و آن را با یک لایه روغنی می پوشاند.

·         مو

·         در تمام نقاط پوست بدن غیر از کف دست و پا بخش قرمز رنگ لب ها پوست روی بند انگشتان و قسمت هایی از اندام تناسلی موها وجود دارند. مو از یک مجرای طولی در درون پوست به نام فولیکول  خارج رشد می کند.

·         قسمت طولی مو که از درم رشد کرده و از سطح پوست خارج می شود تنه مو نامیده می شود. در انتهای تحتانی فولیکول برجستگی وجود دارد که سلول های ریشه مو در آن قرار دارد. این سلول ها قابلیت زیادی برای تقسیم دارند. با تقسیم شدن این ها سلول های تازه تشکیل شده به صورت عمودی قرار گرفته و به طرف بالا حرکت می کنند و بدین ترتیب مو بلند می شود. با حرکت این سلول ها به طرف بالا مانند آنچه در مورد پوست اتفاق می افتد این سلول ها نیز می میرند و بنابراین قسمت بالایی مو که از سطح پوست بیرون آمده است متشکل از سلول های کراتینی مرده است. ماده اصلی این قسمت به نام کراتین سخت موسوم است که ترکیب شیمیایی آن با کراتین لایه شاخی پوست تفاوت دارد. عضلات ظریفی به مو اتصال دارند که انقباض آنها سبب سیخ شدن موها می گردد.

·         غدد عرق اکرین

·         اینها به صورت لوله های طویلی هستند که قاعده آنها کلاف در هم پیچیده ای است که در قسمت زیرین درم قرار دارد. این لوله ها اپیدرم رسیده و به صورت سوراخ کوچک عرق در سطح پوست خاتمه می یابند. دو تا سه میلیون غدد عرق که به صورت غیر یکنواخت توزیع شده اند در بدن وجود دارد. در ناحیه ی صورت و کف دست و پا این غدد بیشترند. کار اصلی غدد عرق تنظیم حرارت بدن است. تبخیر عرق از سطح پوست باعث خنک شدن پوست می گردد. معمولا عرق تولید شده به وسیله غدد اکرین فاقد بواست.

·         غدد عرق آپوکرین

·         این غدد بزرگتر و درهم پیچیده تر از  غدد اکرین بوده و عمدتاً در فرورفتگی های بازو، نواحی تناسلی و اطراف نوک پستان وجود دارند. در مجرای خارجی گوش و پلک ها نیز غدد مشابهی وجود دارد. این غدد طی دوران بزرگسالی شروع به ترشح می کنند. در انسان عملکرد فیزیولوژیک بخصوصی برای اینها شناخته نشده است ولی در سایر پستانداران ترشح غدد آپوکرین دارای بوی مخصوصی است که ایجاد جاذبه جنسی می کند. ترشحات این غده تا حدودی غلیظ است و بوی نامطبوع دارد. البته در موقع تولید این ترشحات بدون بو هستند ولی با تغییر ترکیبات آنها توسط باکتری ها بوی نامطبوع آنها ایجاد می گردد.

·         ساب کوتیس یا لایه چربی زیر درم

·         این لایه به منزله محافظی برای ارگان های داخلی عمل می کند. همچنین لایه ای درمقابل نفوذ سرماست. بعلاوه منبع مهم ذخیره انرژی بدن است. مقدار و توزیع چربی تا حدود زیادی بستگی به عوامل ارثی، تغذیه و فعالیت بدنی دارد. دستجات چربی به وسیله حایل های سختی از جنس رشته های کلاژن از هم مجزا می شوند .

·          

 

غدد چربی:

 غدد چربی از کیسه های کوچکی ساخته شده اند که به فولیکول های مو باز می شوند و در سرتاسر پوست غیر از کف دست و پا و پایین انگشتان یافت می شوند. غدد چربی به تعداد زیادی در پوست صورت و پوست سر وجود دارند و مواد روغنی ای به نام سبوم ترشح می کنند. این مواد در نرم نگهداشتن پوست و ساقه مو بسیار مؤثرند.

غدد عرق:

 غدد عرق که در سراسر بدن موجودند از مقادیر زیادی کلاف های به هم پیچیده تشکیل شده اند.

این غدد بر دو نوعند:

1-غدد مروکرین Merocrine که مواد آب مانندی از خود ترشح می کنند و به نگهداری و ثبات دمای بدن کمک می کنند.

2-غدد اپوکرین Apocrine که دارای ترشحاتی هستند که شامل مواد نیتروژنه و چرب است. زمانی که این ترشحات خشک می شوند، باقیمانده جامدی از خود به جای می گذارند و اگر این ترشحات برای مدتی روی پوست باقی بمانند، باکتری های محیط آلوده شده و بوی زننده ای ایجاد می کنند.

ph اسیدی پوست، شرایط را برای رشد و نمو میکروب ها مساعد می کند. میزان ph پوست در نواحی چین دار زیر بغل، کشاله ران و غیره بالا رفته و به  حد خنثی یا قلیایی می رسد. پوست مردان اسیدی تر از زنان است و در اطفال، در بدو تولد پوشش یا حفاظ اسیدی وجود ندارد و روی این اصل پوست اطفال برای رشد میکروب ها و بروز عفونت فوق العاده مناسب است.

اسیدهای چرب سبوم در ثابت نگه داشتن ph پوست بسیار مؤثرند.

بعضی ازمواد شیمیایی پوست عبارتند از: اسیدهای آمینه،‌ چربی و املاح معدنی. آب نیز به مقدار زیادی در پوست یافت می شود. 

رنگ پوست

رنگ پوست برحسب نژاد، هوا، فصل و نحوه زندگی متغیر است. علاوه بر ملانین که از همه رنگدانه های پوست مهم تر است، کاروتن نیز که تقریباً زردرنگ است،‌ ملانویید که به ملانین شباهت دارد، مواد رنگی ای مثل هموگلوبین و چربی های زیر جلدی هم بر رنگ پوست اثر می گذارند.

وظایف پوست

اپیدرم از ورود باکتری ها به قسمت اصلی پوست جلوگیری می کند و بدن را در مقابل جراحت های فیزیکی ایمن می سازد. از آن جایی که سلول های این قسمت مرتب از بین رفته و جایگزین می شوند شکل ظاهری پوست را همیشه با طراوت و تازه جلوه می دهند. علاوه بر تنظیم دمای بدن، پوست به کمک یک سری مواد شیمیایی مانند کلسترول و به وسیله اشعه ماورای بنفش سبب ساخته شدن ویتامین D در بدن می شود.

چرا پوست پیر می شود؟

به دلیل تغییراتی که در طی سالیان متمادی در بخش درم به وجود می آید، پوست رو به پیری می رود که در این حالت از رطوبت درم کاسته شده و انعطاف پذیری رشته های کلاژنی از بین می رود و ضمناً با گذشت زمان مواد رنگدانه ای بیشتری در پوست ظاهر می شود. اشعه خورشید در پیر کردن پوست نقش بسزایی دارد.

تفاوت پوست مردان و زنان :

• بدن انسانها عموما“ شباهت زیادی بهم داشته و تنها در موارد جزئی با هم متفاوت می باشد .پوست نیز از این مقوله مستثنی نمی باشد . جنسیت، مهمترین عامل ایجاد تفاوت در پوست است.
• ترشحات غدد جنسی مردانه ، بر ضخامت پوست و استحکام لایه های درم می افزاید .
• پوست مردان پر موتر و زبرتر از پوست زنان است.
• غدد عرق ریز مردان بیشتر از زنان است .
• ملانین بیشتری در سلولهای پوست مردان وجود دارد که به همین دلیل ، پوست مردان غالبا“ تیره تر از پوست زنان است .
• پوست مردان به علت تولید بیشتر مواد مترشحه غدد چربی ، چربتر است .
• مواد شیمیایی مترشحه از غدد زنانه ، پوست را صافتر و لطیفتر می کند.
• موی بدن زنان کمتر ونازکتر از مردان است اما موی سرشان از نظر طول قابلیت رشد بیشتری دارد .
• مردان به نسبت زنان ریزش موی بیشتری دارند . در سنین کهولت ، قسمتهایی از موی مردان کم پشت شده و بقیه به سفید یا خاکستری می گراید.
• نژاد ، اثر بسیار اندکی بر روی پوست انسانها دارد و تنها تفاوت آن به پراکندگی غدد داخل پوست منحصر می شود .رنگ تیره بر سلولهای خاصی در پوست باز می گردد که تقریبا“ تعداد آنها در تمامی انسانها مشابه است در بعضی از نژادها ، سلولها بزرگتر بوده و تولید ملانین بیشتری می نماید.
• سایر عوامل نظیر رنگ مو و میزان لطافت پوست موروثی است .